Jak się umówić do lekarza w Norwegii? Jak odebrać swoją receptę elektroniczną w aptece? O co zapyta się ciebie pani w recepcji przychodni? Zapraszam do mojego wpisu, który jest zbiorem słów oraz dialogów przygotowanych pod patronatem szkoły języka norweskiego Trolltunga.
 
Słówka oraz wyzwania, które znajdziesz poniżej były częścią mojego wyzwania z języka norweskiego, które przez cały tydzień w maju 2021 roku trwało na moim instagramowym profilu. Zapraszam do zajrzenia w wyróżnione instastories, gdzie znajdziesz bardziej interaktywną formę nauki wraz z quizami i dodatkowymi informacjami na temat formalności oraz systemu ochrony zdrowia w Norwegii. No to lecim z tym!
 
Dialogu i słówek możesz posłuchać na tych dwóch nagraniach: część 1 i część 2.

1. Telefon do przychodni

Słownictwo

• Lekarz – en lege
• Lekarz rodzinny – en fastlege
• Wizyta – en time
• Przychodnia lekarska – et helsesenter
• Gabinet lekarski – et legekontor
• Umówić wizytę – å bestille en time
• Odwołać wizytę – å avbestille en time
• Dzień roboczy – en arbeidsdag/virkedag
• Diagnoza – en diagnose
• Nieobecność – et fravær
• Zwolnienie lekarskie „L4” – en sykmelding
• Skierowanie – en henvisning
• Leczenie – en behandling
• Pilna wizyta – en akutttime
• Pomoc natychmiastowa/pilna – et øyeblikkelig hjelp

• Zamówić receptę – å bestille en resept
• Odnowić receptę – å fornye en resept
• Infekcja – en infeksjon
• Ból głowy – en hodepine
• Ból – en smerte
• Mieć ból w … – å ha vondt i …
• Wymioty – et oppkast
• Biegunka – en diaré
• Być chorym – å være syk
• Mieć alergię – å ha allergi
• Ogólne osłabienie/zły stan spowodowany chorobą –
• Redusert/dårlig allmenntilstand
• Czuć się kiepsko – å være i en dårlig tilstand
• Mieć objawy przeziębienia – å ha symptomer på forskjølelse
• Przeziębienie – en forskjølelse
• Być przeziębionym – å være forkjølet
• cieknący nos – en rennende nese
• zatkany nos – en tett nese
• Kaszel – en hoste
• Chrypka – en heshet
• Gorączka – en feber
• Objawy choroby – symptomer på sykdommen
• Badanie – en undersøkelse
• Mieć alergię – å ha allergi

Dialog – en dialog

DIALOG 1 

P: Hei og velkommen til Oslo Medisinske Senter. Telefonen er betjent mandag til torsdag, klokka åtte tredve til klokka elleve tredve og klokka tolv tredve til klokka femten null null. Ved livstruende sykdom ring en en tre. Vennligst vent på svar.

Dzień dobry, witaj w Przychodni Oslo. Telefon jest obsługiwany od poniedziałku do czwartku w godzinach ósma trzydzieści do jedenastej trzydzieści oraz od dwunastej trzydzieści do piętnastej zero zero. W przypadku choroby zagrażającej życiu, dzwoń na jeden jeden trzy. Proszę poczekaj na odpowiedź.

P: Oslo Medisinske Senter, Hei!

Przychodnia Oslo, dzień dobry!

I: God dag, jeg ville gjerne bestille en time hos fastlegen min. Jeg har vondt i ryggen og jeg kan ikke jobbe på grunn av det. I tillegg har jeg rennende nese og tette bihuler – jeg mistenker at det kan være allergi, men jeg er usikker.

Dzień dobry, chciałabym umówić wizytę u mojego lekarza rodzinnego. Mam ból w plecach i nie mogę pracować z tego powodu. Dodatkowo mam katar i zatkane zatoki, podejrzewam, że to może być alergia, ale nie jestem pewna.

P: Ja, det skjønner jeg. Hva er fødselsnummeret ditt da?

Tak, rozumiem. Jaki w takim razie jest twój numer personalny?

I: Det er åttende i sjette nittisju elleve og tre null. Ingeborg Johansen.

To jest ósmy dzień szóstego miesiąca dziewięćdziesiąt siedem jedenaście i trzy zera. Ingeborg Johansen.

P: Takk. Jeg ser at fastlegen din er Henrik Henriksen, kan det stemme?

Dziękuję. Widzę, że twoim lekarzem rodzinnym jest Henrik Henriksen, zgadza się?

I: Ja, det høres riktig ut.

Tak, to brzmi poprawnie.

P: Nåkommende onsdag klokken fem på halv ti. Passer det deg?

Najbliższa środa o godzinie dziewiątej dwadzieścia pięć (9:25). Pasuje Tobie?

I: Ja, takk skal du ha.

Tak, dziękuję.

P: Vi skal sende SMS med påminnelsen om timen. Bare husk å ha munnbind med deg.

Wyślemy SMSa z przypomnieniem o wizycie. Pamiętaj tylko, by mieć ze sobą maseczkę na twarz.

I: Ja, det skal jeg huske på! Takk skal du ha, ha det bra!

Tak, będę o tym pamiętać! Dziękuję, do widzenia.

2. Wizyta u lekarza 

Więcej na temat wizyty u lekarza w Norwegii przeczytasz tutaj.

Słownictwo:

• zdrowie – en helse
• być zdrowym – å være frisk 
• być zdrowym, w dobrej formie (związek frazeologiczny) – å være frisk og rask (dosłownie być zdrowym i żwawym/ruchliwym)
• być zdrowym jak ryba – å være frisk som en fisk 
• lek przeciwbólowy – en smertestillende medisin
• lek przeciwzapalny – en betennelsesdempende medisin 
• być przebadanym – å være undersøkt 
• alergia – en allergi 
• pyłek – et pollen 
• być uczulonym na coś – å være allergisk mot noe 
• recepta – en resept 
• lek bez recepty – en reseptfri medisin/ikke resept belagt medisin
• leki na alergię – medisiner mot allergi/legemidler mot allergi 
• leki antyhistaminowe – antihistaminer 
• dokuczliwe, dręczące – plagsom
• dokuczać – å plage 
• å lide av noe – cierpieć na coś 
• ciało – en kropp
• zrobić test – å ta en test 
• tabletka – en tablett 
• recepta – en resept 
• apteka – et apotek 
• odebrać lek – å hente ut resept 
• recepta elektroniczna – en elektronisk resept
• recepta papierowa – en papirresept 
• wypisać receptę – å skrive ut resept 

DIALOG 2

Ingeborg przychodzi do lekarza na wizytę.

I: Hei!

Hej!

L: Hei, Ingeborg! Hvordan går det med deg? Det er lenge siden sist, ikke sant?

Hej, Ingeborg. Co słychać? Trochę czasu minęło od poprzedniej wizyty, prawda?

I: Ja, men det gleder jeg meg over på en måte. Ellers så gikk det bra med helsa mi, men ryggen har plaget meg mye i det siste. Det gjør vondt når jeg lener meg over. Jeg vet ikke om det skyldes styrketreningen min eller…

Tak, ale na swój sposób się z tego cieszę. Poza tym wszystko było dobrze z moim zdrowiem, ale ostatnio męczy mnie trochę mój kręgosłup. Boli mnie, kiedy się schylam. Nie wiem, czy to jest spowodowane moim treningiem siłowym, czy czymś innym…

L: Det skjønner jeg. Har du også vondt i andre deler av kroppen din?

Rozumiem. Bolą cię również inne części ciała?

I: Egentlig ikke. Det startet for en uke siden og da brukte jeg Paracet tabletter til å lindre smerten, men det hjalp veldig lite. Jeg trenger kanskje noe betennelsesdempende? Jeg vet ikke.

Właściwie to nie. Zaczęło się tydzień temu i używałam paracetamolu w tabletkach, by zmniejszyć ból, ale to niewiele pomogło. Potrzebuję może czegoś przeciwzapalnego? Nie wiem.

L: Det er det som vi skal starte med. Du får en elektronisk resept på betennelsesdempende tabletter. Bruk disse to ganger daglig i to uker – en tablett om morgenen og en tablett om kvelden. Hvis det ikke går over, må vi sjekke ryggen din ordentlig. Til da må du droppe styrketreningen som kan belaste ryggen. Er det noe mer som du ville diskutere med meg i dag?

To właśnie od tego zaczniemy. Dostaniesz receptę elektroniczną na tabletki przeciwzapalne. Stosuj je dwa razy dziennie przez dwa tygodnie – jedna tabletka rano i jedna tabletka wieczorem. Jeśli to nie przejdzie, musimy sprawdzić twój kręgosłup dokładniej. Do tego czasu musisz odpuścić sobie trening siłowy, który może obciążać kręgosłup. Czy jest coś jeszcze, co chciałabyś ze mną dziś przedyskutować?

I: Ja! Det er bra at du spør fordi i tillegg er jeg plaget av noen allergisymptomer. Reseptfrie medisiner hjalp meg veldig mye, men samtidig koster de litt. Kan vi kjøre noen tester for å sjekke om jeg kan være allergisk mot pollen eller noe annet?

Tak! Dobrze, że pytasz, bo dodatkowo dokuczają mi objawy alergii. Leki bez recepty bardzo mi pomogły, ale jednocześnie trochę kosztują. Czy możemy przeprowadzić testy,  żeby sprawdzić, czy jestem uczulona na pyłki albo coś innego?

L: Ikke noe problem. Vi kan ordne en prikktest først, men du kan ikke bruke antihistiaminer til da. Det kan bli utfordrende, men bare slik kan vi få en aktuell resultat. Er det greit?

Nie ma problemu. Zrobimy najpierw test skórny na alergię, ale do tego momentu nie możesz używać leków antyhistaminowych. To może być wyzwanie, ale tylko tak uda nam się otrzymać ważny wynik. Ok?

I: Ja! Tusen takk skal du ha! Når kan jeg hente ut resepten min?

Tak! bardzo dziękuję! Kiedy mogę odebrać moją receptę?

L: Jeg sender den nå. Bare stikk innom på apoteket, så ordner de medisinen for deg.

Wysyłam receptę teraz. Wpadnij tylko do apteki, to przygotują dla ciebie lek.

I: Flott. Da sees vi på testen!

Świetnie! To widzimy się na teście!

L: Ha det bra!

Do widzenia!

3. Wizyta w aptece

 
 
Więcej na temat odbierania leków w aptece w Norwegii przeczytasz tutaj.

Słownictwo

• numerek do kolejki – en kølapp
• wziąć numerek – å trekke kølapp
• ustawić się w kolejne –  å stille seg i køen
• klient z receptą – en reseptkunde 
• dowód osobisty/legitymacja – en legitimasjon
• paszport – et pass
• prawo jazdy – et førerkort 
• zamiennik/generyk/lek generyczny – en generisk bytte 
• ilość opakowań na recepcie – antall pakker på resept
• refundacja – en refusjon 
• recepta na 100% – en hvit resept
• recepta na zniżkę – en blå resept
• recepta elektroniczna – en elektronisk resept
• recepta papierowa – en papirresept 
• decyzja od Helfo w sprawie zatwierdzenia leku na zniżkę – 
• et vedtak fra Helfo 
• pełnomocnictwo – en fullmakt 
• egenandel – wkład własny
• wydanie leku – en utlevering av et legemiddel 
• recepta aktywna – en aktiv resept
• diagnoza – en diagnose 
• wskazanie – en indikasjon 
• przeciwwskazanie – en kontraindikasjon 
• skutek uboczny – en bivirkning 
• sposób podania – en administrasjonsmåte
• tabletka o wydłużonym uwalnianiu – en depottablett 
• połykać w całości – å svelge hele 
• przyjmować razem z posiłkiem – å ta sammen med måltid
• przyjmować poza posiłkiem – å ta utenom måltid
• przyjmować na czczo – å ta på fastende mage 
• dzielić tabletkę – å dele en tablett 
• kruszyć tabletkę – å knuse en tablett
• rozpuścić w wodzie – å løse opp i vann

DIALOG 3

W aptece.

I: Hei! Jeg skulle hente ut en resept fra fastlegen min.

Hei! Miałam odebrać receptę od mojego lekarza rodzinnego.

A: Hei. Har du legitimasjon med deg?

Dzień dobry. Masz ze sobą dokument ze zdjęciem?

I: Hmm… jeg har førerkortet mitt på mobilen! Er det greit?

Hmmm, mam prawo jazdy na telefonie. Czy to jest ok?

A: Egentlig ikke. Førerkortet på appen er ikke en gyldig legitimasjon utenom trafikken. Har du annen ID?

Właściwie nie. Prawo jazdy w aplikacji nie jest ważnym dokumentem poza ruchem drogowym. Masz inne ID?

I: Jeg har førerkortet mitt med meg forresten.

Mam zresztą moje prawo jazdy.

A: Flott, takk skal du ha. Jeg ser at legen skrev ut en resept til deg i går.

Świetnie, dziękuję. Widzę, że lekarz wczoraj wypisał receptę dla ciebie.

I: Ja! Noe betennelsesdempende, er det riktig?

Tak! Coś przeciwzapalnego, czy to się zgadza?

A: Det stemmer. Du har fått en pakke med betennelsesdempende og smertestillende tabletter. Har du brukt den typen før eller?

Zgadza się. Dostałaś jedno opakowanie z tabletkami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi. Stosowałaś leki tego typu wcześniej?

I: Det er jeg litt usikker på, mest sannsynlig ja, men for lenge siden.

Nie jestem do końca pewna, prawdopodobnie tak, ale dawno temu.

A: Disse tablettene skal du bruke i 2 uker, 1 tablett morgen og 1 tablett kveld. Det er viktig at du svelger dem hele siden de er depottablettene. Det vil si tablettene som fungerer over lengre tid. Jeg anbefaler at du tar dem sammen med et måltid, det virker beskyttende på slimhinnen i magesekken din.

Te tabletki masz zażywać przez 2 tygodnie, 1 tabletkę rano i 1 tabletkę wieczorem. To ważne, by połykać je w całości, jako że to tabletki o przedłużonym uwalnianiu. Oznacza to,  że działają przez dłuższy czas. Zalecam, żebyś stosowała je razem z posiłkiem, to działa ochronnie na śluzówkę w twoim żołądku.

I: Oh, ok, skjønner. Er det kanskje blå resept?

Ok, rozumiem. Czy jest to może recepta na zniżkę?

A: Nei, det er en hvit resept som betyr at du ikke skal betale egenandel. Jeg har også et spørsmål til deg, om det spiller noen rolle hvilken produsent jeg velger?

Nie, to jest recepta 100%, co oznacza, że nie będziesz płacić wkładu własnego. Mam też pytanie do ciebie – czy to ma znaczenie, jakiego producenta wybiorę?

I: Så lenge det er akkurat samme, så velger jeg gjerne billigste typen!

O ile to dokładnie to samo, wybieram chętnie najtańszy typ.

A: Generisk medisin er godkjent som likeverdig, den har da samme virkestoff i samme styrke og mengde av tabletter i pakken. Hjelpestoffer kan imidlertid være forskjellige, så det kan være viktig hvis du for eksempel er allergisk mot laktose. På etiketten på pakken finner du en liten skrift at den medisinen tilsvarer det navnet som sto på resepten.

Generyczny lek jest zatwierdzony jako posiadający taką samą wartość (terapeutyczną), ma tę samą substancję czynną o tej samej mocy oraz tę samą liczbą tabletek w opakowaniu. Substancje pomocnicze mogą jednakże być inne, więc to może być ważne na przykład, kiedy masz uczulenie na laktozę. Na etykiecie na opakowaniu znajdziesz mały napis, że ten lek odpowiada nazwie znajdującej się na recepcie.

I: Ok, det går helt fint, takk.

Ok, w porządku, dziękuję.

A: Bare husk å ikke kombinere den med andre betennelsesdempende medisiner. Du kan bruke den sammen kun med Paracet. Har du noe mer som du trenger fra apoteket i dag?

Pamiętaj tylko, by nie łączyć tego leku z innymi lekami przeciwzapalnymi. Możesz stosować go tylko razem z paracetamolem. Jest coś jeszcze, czego potrzebujesz dzisiaj z apteki?

I: Faktisk ikke… Tusen takk for hjelpen!

W zasadzie nie… Dziękuję za pomoc!

A:  Det blir hundre og tjuetre kroner å betale. Skal jeg legge den i en liten pose til deg?

To będzie sto dwadzieścia trzy korony to zapłacenia. Zapakować w małą siatkę dla ciebie?

I: Tusen hjertelig takk! Ha det bra.

Dziękuję serdecznie. Do widzenia!

4. Formalności związane z realizacją recept w Norwegii

Przydatne strony związane z ochroną zdrowia w Norwegii dla personelu medycznego oraz pacjentów znajdziesz tutaj.

# wszystkie norweskie recepty ważne są przez rok, z niektórymi wyjątkami

(np. na leki antykoncepcyjne, tabletki z izotretinoiną dla kobiet w wieku rozrodczym, antybiotyki, lub wyjątki wyszczególnione przez lekarza w recepcie)

# zdecydowana większość recept jest elektroniczna – w lutym 2021 aż 91,8% wszystkich opakowań leków przepisanych przez lekarza zostało wydanych właśnie poprzez receptę elektroniczną 

# papierowe recepty wciąż otrzymamy od weterynarza lub lekarza dentysty

# w Norwegii istnieje coś takiego, jak recepta telefoniczna oraz recepta przesłana faksem – mają one swoje ograniczenia w stosunku do normalnych recept, jednak funkcjonują bardzo dobrze na co dzień

# recepta może być tzw. receptą niebieską – wtedy za lek płacisz tzw. egenandel – czyli wkład własny, który wynosi aktualnie 39% stuprocentowej ceny progu finansowania – co nie oznacza zawsze, że jest to zawsze jedynie 39% ceny każdego leku

# w Norwegii, podobnie jak w Polsce, mamy leki generyczne, zamienniki – ja mam obowiązek prawny informować o ich istnieniu przy odbiorze leku, jeśli takowy zamiennik istnieje dla przepisanego lekarstwa – jeśli z jakiegoś powodu nie możesz jednak brać zamienników, koniecznie powiedz o tym swojemu lekarzowi – ten może zastopować mnie przed zamianą leku na odpowiednik, zakładając tzw. “legereservasjon”

# wiele leków w Norwegii jest wydawanych zawsze za darmo, jest to tak zwana recepta H – mamy prawny zakaz informowania o ich rzeczywistej cenie – koszt leku zawsze jest pokrywany w całości przez opiekę zdrowia

• en fullmakt – pełnomocnictwo 

W Norwegii bardzo ważna jest ochrona twoich danych wrażliwych. Aby móc odbierać czyjeś leki w aptece, nawet, jeśli jest to dziecko powyżej 16 roku życia, twój mąż, mama albo babcia – musisz mieć pełnomocnictwo.

Pełnomocnictwo możesz napisać odręcznie na kartce, wypełnić gotowy formularz (wpisz w google “fullmakt apotek” i wyskoczy odpowiedni wydruk) albo skorzystać z aplikacji – digital fullmakt (dostępnej na IOS i Android).

Pełnomocnictwo jest bardzo ważne – musimy przechowywać je w aptece przez aż 5 lat i chociaż do tej pory nie spotkałam się z tym, by ktoś kiedykolwiek chciał to sprawdzić – takie jest prawo.

Co ważne, pełnomocnictwo dostarczone w postaci papierowej, tyczy się jedynie apteki, do której zostało dostarczone. Być może w przyszłym, nowym systemie aptecznym, będzie te zmienione, póki co, nie widzę nawet tych pełnomocnictw, które zostały zarejestrowane w aptekach z mojej sieci.

Pełnomocnictwo może również tyczyć się informacji na temat obecnych recept. Innymi słowy: nikt bez twojej zgody nie może zapytać się o twoje ważne recepty. Przy przedkładaniu pełnomocnictwa, musisz mieć legitymację swoją oraz osoby, która tobie je daje (wyjątkiem jest aplikacja na telefonie, bo tam jest już zdjęcie dowodu osobistego/ID).

Co ciekawe, jako osoby odpowiedzialne za wydawanie leków i informacji medycznych, możemy przedłożyć zdrowie pacjenta nad potrzebę posiadania pełnomocnictwa formalnie – innymi słowy – jeśli twoja babcia, która ma 90 lat, złamała sobie biodro i leży w szpitalu, a twoje nazwisko odpowiada nazwisku babci oraz dodatkowo dokładnie wiesz, co babcia miała miała otrzymać na recepcie – prawdopodobnie rozpatrzymy tę sytuację jako taką, w której odpuścimy twojej babci pisania pełnomocnictwa dla tych 2 recept ze szpitala z dzisiaj. Jako osoby wykwalifikowane, mamy prawo do oceny ważności sytuacji. 

• et vedtak – decyzja (tutaj w domyśle: od Helfo, norweskiego NFZ)

Istnieją w Norwegii leki, których nie można otrzymać na receptę zniżkową mimo że masz zapotrzebowanie na używanie ich na stałe. Wtedy lekarz może wystąpić do Helfo z podaniem o zatwierdzenie tego leku na zniżkę.

Czas oczekiwania na zatwierdzenie takiego wniosku ostatnio dosyć mocno się skrócił – niektóre z nich zatwierdzane są niemal od razu. 

Jeśli wniosek nie został zatwierdzony, a Ty receptę musisz wykupić w pełnej cenie, zachowaj rachunek zapłaty z detalami dotyczącymi recepty, wyślij go do Helfo, jak tylko wniosek będzie uznany.

• en egenandel – wkład własny 

Za leki oraz usługi medyczne refundowane przez Helfo zapłacimy tzw. wkład własny (i czasami również coś ponad to, ponieważ nie wszystko jest pokrywane przez Państwo). 

Należy pamiętać, że po wizycie u lekarza rodzinnego również należy zapłacić wkład własny za wizytę w specjalnej maszynce w przychodni. Kiedy uzbierasz odpowiednią sumę (w 2021 jest 2460 NOK), otrzymasz tzw. frikort – czyli kartę upoważniającą cię do zwolnienia z płacenia wkładu własnego do końca roku kalendarzowego. W aptece to zwolnienie pokazuje się automatycznie. 

5. Domowa apteczka 

Jedziesz do Polski i nie wiesz, co kupić w polskiej aptece? Oto checklista.

• syrop na kaszel – en hostesaft 
  • na kaszel mokry – mot slimhoste
  • na kaszel suchy – mot tørrhoste 
• tabletki na ból gardła – tabletter mot vodt i halsen
• spray do nosa – en nesespray
• na gorączkę – mot feber
• na cieknący nos – mot rennende nese 
• na zatkany nos – mot tett nese 
• na chorobę lokomocyjną – mot reisesyke
• na biegunkę – mot diaré
• na zatwardzenie/ zaparcie – mot forstoppelse 
• na oparzenie – mot brannsår
• ból głowy – en hodepine
• ból zęba – en tannsmerte
• ból menstruacyjny – en menstruasjonssmerte
• ból w stawach – en leddsmerte
• ból w mięśniach – en muskelsmerte
• ból ucha – en øresmerte/ en øreverk
• zapalenie – en betennelse
• do dezynfekcji – for desinfeksjon 
• rana – et sår
• zadrapanie, otarcie skóry – et skrubbsår
• odcisk – et gnagsår
• pęcherz – en blemme
• rozdarcie/ zadrapanie – en rift 
• maść na rany – en sårsalve
• płyn do dezynfekcji – en sårvask
• plaster – et plaster
• gaza/ bandaż z gazy – et gasbind 
• samoprzylepny – selvklebende 
• nożyczki – en saks 
• kompres – en kompress
• dla dzieci – for barn
• czopek – en stikkpille
• tabletka rozpuszczająca się na języku – en smeltetablett
• tabletka do rozpuszczania w wodzie – en brusetablett
• lek płynny – en flytende medisin/en mikstur 
• krople – dråper 
• dawkowanie zgodnie z masą ciała – dosering etter vekt 
• granica wieku – en aldersgrense
• reakcja alergiczna – en allergisk reaksjon 
• sól fizjologiczna – et saltvann

Nie popełnia błędów tylko ten, który nic nie robi – dlatego jeśli zauważasz błąd językowy w przedstawionych materiałach, koniecznie daj mi znać.